Pokrzywa jest jedną z najpopularniejszych roślin leczniczych. Działanie lecznicze pokrzywy jest wielostronne. Znana była już w starożytności. Wymieniali ją Hipokrates, Dioskurides i Pliniusz. Używano jej wówczas jako leku gojącego owrzodzenia i hamującego krwawienia. Świeże rośliny wykorzystywano w lecznictwie ludowym do biczowania kończyn oraz do okładów chorych członków w chorobach reumatycznych, artretycznych i nerwobólach. Liście i korzenie pokrzywy działają moczopędnie, ściągająco, rozkurczowo, przeciwbiegunkowo, przeciwkrwotocznie, przeciwgośćcowo, wzmacniająco, przeciwcukrzycowo, przeciwzapalnie, tonizująco, przeciwanemicznie. Pokrzywa poprawia ogólną przemianę materii, pobudza wytwarzanie enzymów trzustkowych i wpływa korzystnie na produkcję czerwonych krwinek i hemoglobiny.
Bardzo pospolita, rośnie często w sąsiedztwie zabudowań i na miedzach. Służyła jako pożywienie zwierząt i ludzi, z jej łodyg wyrabiano włókna na tkaniny, natomiast liście służyły gdzieniegdzie do barwienia pisanek. W ludowych obrzędach była jedną z podstawowych roślin zabezpieczających przed czarami, np. przy dość popularnym podejrzeniu o rzucenie uroku na krowy (zwierzęta bardzo podatne na magiczne wpływy), cedzono przez pokrzywy mleko. Ochronnie dodawano ich też do pokarmu drobiu.Kiedy rzucenie czarów stawało się oczywiste, przystępowano do ich odczyniania – w tym celu wyparzano naczynie rozgrzanymi do czerwoności kamieniami, a następnie wrzucano do środka pokrzywy i okadzano dymem gospodarstwo. Podobne zabiegi wykonywano przed burzą, w celu jej odwrócenia. Pokrzywa bardzo powszechnie służyła do majenia domów i zabudowań gospodarstwa dla ochrony przed złymi siłami – często stosowano ją razem z innymi roślinami (paprocią, ostem, piołunem, osiną). Wtykano je w pokrycie dachów, wieszano nad drzwiami i oknami. Mimo tych korzyści traktowano często pokrzywę jako roślinę dwulicową, mogącą również szkodzić – wynikało to zapewne z jej parzących, „złośliwych” właściwości. U Kaszubów uznawano pokrzywę za własność diabła.
W lecznictwie stosowana była najczęściej zewnętrznie – przy chorobach reumatycznych chorego bito i nacierano pokrzywą, przy kolce okładano liśćmi, stosowano też okłady przy ranach, odparzeniach i stłuczeniach (Małopolska) czy przy paraliżu (Sieradzkie). W postaci naparu czy wywaru (wewnętrznie) używano przy gorączce (Rzeszowskie) i chorobach żołądka (Sądeckie), przy skomplikowanych porodach, przy astmie. Niekiedy użyta roślina powinna być poświęcona. Dym ze spalonych pokrzyw służył – poza czarami – również do odpędzania chorób, miał też leczyć ból zęba.
Pokrzywa ma działanie antyseptyczne - wybija większość bakterii i wirusów. Przy czym bywa uważana za tzw. "Zimne zioło" mające bronić demonom dostępu do pomieszczenia, w którym wisiała w drzwiach bądź w oknie. Zawiera mentol, który może być niezwykle przydatny przy leczeniu zatorów nosa i zatok przynosowych. Sprawdza się też doskonale w leczeniu trądziku młodzieńczego (z racji działania bakteriobójczego i oczyszczającego).
Jest też nieocenionym dodatkiem w kuchni. Od dawna znane są jej właściwości smakowe w surówkach i zupie z pokrzyw.
